‘Sanat için Yapılan Her şey Reva mıdır?’ Dedirten Sanat Dünyasının Sınırlarını Zorlamış 15 Skandal Eseri

Her beş yılda bir, beş ay boyunca İngiliz sanatçı Marc Quinn kendi kanının 5 litresini aldı ve bunları kendi yüzünün buzdolabında saklanan bir kalıbına döktü. En nihayetinde ise sanatçının kendisinden önce gelen herhangi bir sanatçıdan daha iddialı olduğunu öne çıkaran bir dizi özportre ortaya çıktı. Çoğu kişi bu eserleri ürkütücü bulsa da, diğerleri ise bu eserlerin Rembrandt, Van Gogh ve Cindy Sherman gibi büyük sanatçıların da katkıda bulunduğu öz temsil geleneğine cesur ve dokunaklı bir katkı olduğunu düşünüyor.

İngiliz Pop sanatçısı Allen Jones ”Sandalye” ve bazı diğer eserlerini açık giyinmiş kadın mankenleri cüretkar mobilyalar haline getirerek şekillendirdi. Bu eserler yaratıcısının kadınları nesne gibi bir şekilde ele aldığı suçlamalarıyla tanıtıldı.Eser 1986 yılının Mart ayında, Kadınlar Günü’nde iki aktivist tarafından boya sökücü ile kaplandı. Asit eserin yüz ve boyun kısmını aşındırdı.

Duchamp’ın kullanılmayan insan atığı kabının, kendi başına bir estetik obje olarak sanat dünyası tarafından benimsenebileceği düşünülürse, belki de bir aşamada bir sanatçının dışkı ile deney yapacağı ve bunu bir sanat eseri olarak sunmaya çalışması pek de şaşırtıcı gelmeyebilir. 1961 yılında, İtalyan avangart sanatçı Piero Manzoni tam da bunu yaptı ve 90 teneke kutuya kendi dışkısından 2700 gram doldurdu. Eserin, bir konserve fabrikası sahibi olan babasının onun eserlerine yaptığı ”dışkıya benziyor” gibi küçümseyici bir yorumuna yanıt olduğu düşünülüyor. 2016 yılında, oğlunun kutularından biri açık artırmada 8,373,750 TRY karşılığında satıldı.

1953 yılında Amerikalı sanatçı Robert Rauschenberg, soyutlama sanatını kendi eliyle denemeye karar verdi. Bir sanat eserinin sanatçıların geleneksel olarak yaptığı gibi kalem, fırça veya keski ile yüzeye işaretler eklemek yerine, bir silgi ile yüzeyden işaretler çıkararak oluşturulup oluşturulamayacağını merak eden Rauschenberg, Hollandalı-Amerikalı soyut sanatçı arkadaşı Willem de Kooning’i, deneyi yapmak için son çizimini feda etmeye ikna etti. Sonuç olarak herhangi bir ayırt edilebilir resmin bulunmadığı bir kağıt ortaya çıktı.

Kültürel tarihe kadınların katkısını anmak için 39 yer planlaması içeren ve ABD’li sanatçı Judy Chicago’nun üçgen şeklinde inşa ettiği ziyafet masası, öncü perspektifi için övgü alırken, şok edici müstehcenliği nedeniyle de eleştirildi çünkü eser, çoğu bir vulva benzeri kelebek sembolü ile süslenmiş olan neredeyse kırk el boyaması porselen tabağa hakimdi.

1989 yılında birden fazla ikonik duvar düştü. 15 Mart’ta gece yarısı, çekiçler Berlin Duvarı’nı dövmeye başlamadan sekiz ay önce bir inşaat ekibi New York City’deki Federal Plaza’ya indi ve sekiz yıl önce dikilmiş olan 36 metre uzunluğunda, 3.6 metre yüksekliğinde olan bir çelik bariyeri parçalara ayırdı. ABD’li sanatçı Richard Serra’nın çığır açan bir heykeli olan bu eserin, teröristler ve vandallar için sığınak sağladığını iddia eden bir jüri, minimalist heykelin kaldırılması ve bir depoya taşınması gerektiğine karar verdi.

1983 yılında Mayıs ayında iki hafta boyunca sanatçılar Christo ve Jeanne-Claude tarafından pembe polipropilen kumaşla garip bir şekilde çevrelenmiş Miami’nin Biscayne Koyu’ndaki 11 adayı gören herkes bunu etkileyici bulmadı. Çevreciler, manatilerin ve yuva yapan balık kartallarının yaşam alanlarına yayılan 603,870 metrekare sentetik plastikten dolayı eserin kurulumunu protesto ettiler.

İngiliz sanatçı Tracey Emin’in dağınık “Yatağım” adlı eserinin 1998 Turner Ödül Sergisi için sergileme kurulumuna yönelik kamuoyundaki öfke yoğun ve uzun süreliydi. Sanatçının hayatındaki depresif bir dönemin sahnesi olan ve dağınık bir psikenin maddi enkazıyla çevrili olan buruşuk yatak, çağdaş sanatın yolunu kaybettiğini iddia edenler için hızla gereksiz hale geldi. Eserin savunucuları, dağınık bir yatağın neden bu kadar büyük bir öfkeye neden olabileceğine şaşırdılar.

İngiliz sanatçı Damien Hirst’in cesur eseri “The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living” (1991) adlı eserinden esinlenen Çek sanatçı David Černý, ziyaretçilerin karşısına Irak diktatörü Saddam Hussein’in bağlanmış bir heykelini sunmaya cesaret etti. Bazılarına göre eser, Hussein’i kurban rolüne koymak için yapılmıştı. Diğerleri için ise gereksiz bir parçaydı. Tartışmalı eserin 2006 yılının başlarında Belçika’nın Middelkerke kentindeki bir müzede sergilenmesi, “belirli nüfus gruplarının eseri çok kışkırtıcı bulacağı” korkusu nedeniyle, kasabanın belediye başkanı Michel Landuyt’ın kararnamesiyle sonunda kaldırıldı.

Bazen tartışmalı bir eseri sansürleme isteği, tedbirli küratörlerden ziyade rahatsız olan gözlemciler tarafından ortaya çıkıyor. Ekim 2014’te, ABD’li sanatçı Paul McCarthy’nin dev şişme heykeli Tree, Paris’teki Place Vendôme’da bir Noel sergisi olarak dikildiğinde durum böyleydi. Heykel, vandallar tarafından ölümcül bir şekilde devrildi ve sonrasında söndürüldü çünkü eser ”belli bir seks aksesuarına” benziyordu. Devasa eseri saldırılardan korumak mümkün olmadı ancak sanatçının kendisi büyük bir zarar görmedi.

Marcel Duchamp, 1917’de yeni kurulan Bağımsız Sanatçılar Derneği’ne bunu bir sanat eseri olarak gördüğü için bir pisuar sundu. Dernek bunun bir sanat eseri olarak kabul edilemeyeceğini söyleyerek Duschamp’ı reddetti. Duchamp’ın Çeşmesi, insanlara “Bir şeyi sanat eseri yapan nedir?’ ve ‘Sanat kurumlarının sanatı değerlendirme ve nitelemedeki rolü nedir?” sorularını oldukça sorgulamaya ittiği bir gerçek.

Pop art akımının önde gelen isimlerinden Andy Warhol şüphesiz bir şekilde zamanının en etkili ve tartışmalı sanatçılarından biri. Dünyaca ünlü 1962 serigrafi tablosu Campbell’ın Çorba Konserveleri (Campbell’s Soup Cans), Los Angeles’ta sergilendiğinde büyük bir heyecan yarattı. Eser bazılarının ilgisini çekti, diğerleri ise eseri küçümsediler ve dikkate bile almadılar.

Piss Christ, Andres Serrano’nun 1987 tarihinde sanat eseri olarak çektiği bir fotoğraftır. Fotoğrafta Serrano’nun idrarıyla bir kaba batırılmış küçük bir İsa heykeli vardır. Bu dönemde Serrano ölüm tehditleri ve nefret mektupları aldı.

Olympia, Edouard Manet tarafından 1863 arasında yapılmış bir tablodur ve cesur çıplak bir kadın portresini içermektedir. Eser o dönemlerde oldukça rahatsızlık yaratmış ve skandala yol açmıştı. Ayrıca, tablodaki siyahi hizmetçi figürü, ırksal konuları da gündeme getirerek tartışmaları daha da alevlendirmişti.

Carolee Schneemann’ın bu performansı, 1964 yılında Paris’te gerçekleştiğinde büyük bir skandala neden oldu. Schneemann, performansta sanatçıların birbirleriyle et, tavuk, balık gibi çeşitli et ürünleriyle etkileşime geçtiği ve soyunduğu bir atmosfer yarattı.